ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), dün ilk defa Ay'ın güneş gören yüzeyinde su bulduklarını duyurdu. NASA tarafından yapılan yazılı açıklamada, ''Kızılötesi Astronomi Stratosfer Gözlemevi, Ay'ın güneşli yüzeyindeki su varlığını ilk kez doğruladı. Bu keşif, suyun ay yüzeyine dağılmış olabileceğini, soğuk ve gölgeli yerlerle sınırlı olmadığını gösteriyor'' denildi.
AY’IN GÜNEŞ GÖREN YÜZEYİ HANGİ ANLAMDA KULLANILDI?
NASA’da çalışan Umut Yıldız, keşfe ilişkin yaptığı açıklamada, “Güneş gören yüzü kafa karıştırmasın, Ay’ın her yeri Güneş görür. Ay, kendi ekseni etrafında çok yavaş yani 27,3 günde döner. 2 hafta gündüz, 2 hafta gece olur. Gündüz sıcaklık 120 dereceye ulaşırken, gece eksi 130 dereceye düşüyor. Dolayısıyla, Güneş görünce suyun buharlaşması lazımdı” ifadelerini kullanarak, NASA’nın keşfinin temelinde aslında iki çalışma olduğunu söyledi.
AY'IN HER YERİNDE SU BULUNABİLİR
Yıldız ilk çalışma hakkında, “2018’de Ay’ın kutuplarında bazı kraterlerin sürekli karanlıkta kalan köşelerinde kalıcı halde milyonlarca tonluk su, buz halinde bulunmuştu. Hayne’nin makalesinde, bu tür kalıcı donmuş su barındıran bölgelerin sadece kutuplardaki kraterlerde değil, aslında Güneş görmeyen her gölge yerde de bulunabileceği belirtildi. Keşif, Ay çevresinde yıllardır dolanan LRO verileriyle yapıldı. 1 kilometreden 1 santimetreye kadar irili ufaklı bu bölgelere 'cold trap' hatta çok küçüklerine de 'micro cold trap' deniyor. Yani su, buz halinde o bölgelerde hapsolmuş. Küçük bölgeler de olabildiği için Ay’ın her yerinde böyle su olabilir diye düşünülebilir” ifadelerini kullandı.
SUYUN H2O KAYNAKLI OLDUĞU İLK KEZ KEŞFEDİLDİ
Yıldız, diğer çalışma ise Ay’da gözlem yapan SOFIA Uçak Teleskobunun verilerinin değerlendirildiğini söyledi. Yıldız, “Önceden yapılan uzay araçları gözlemlerinde Ay yüzeyinin sulu olduğu bulunmuştu. Tabii su derken yüzeyde denizler ya da su birikintilerinden bahsetmiyoruz. Ama bu suyun direk H2O’dan mı yoksa sulu hidroksil bileşiklerinden mi kaynaklandığı anlaşılamamıştı. Honniball, SOFIA ile direkt H2O’nun imzası olan frekansı kullanarak Ay yüzeyinde o anda Güneş gören Clavius kraterinden gözlem yaptı” dedi.
"KEŞİFLE İLGİLİ BAZI ŞÜPHELER HALA DEVAM EDİYOR"
Bununla birlikte, Maryland merkezli Goddard Uzay Uçuş Merkezi çalışanları, Ay yüzeyinde hidroksil (OH) yerine su buzunun (H2O) olduğunu doğruladı. Ekip, suya özgü bir spektral izi tespit etmek ve atmosferden daha net bir görüş elde etmek için bir uçağa monte edilen SOFIA teleskopu aracılığı ile keşiflerini gerçekleştirdi. Ancak, Yıldız, keşifle ilgili hala birtakım şüphelerinin bulunduğunu sözlerine ekledi.
TEK SEFERLİK BİR GÖZLEM
“Ay’daki suyun bildiğimiz H2O kaynaklı olduğu bulunuyor. Tabii SOFIA, uçakta bir teleskop olduğu için hem gözlem zamanı almak zor, hem de gözlemleri bitirebilmek. Onun için buraya not olarak bırakalım. Bu keşif sadece günün bir saatinde, bir bölgede ve bir kez yapılan bir gözlem, onun için hemen genelleştirmek doğru olmayabilir” diyen Yıldız, “Ay’da karanlık görünen bölgeleri Galileo’nun teleskobu icadının ardından ilk detaylı gözlemlerde denizler sanılmış ve 'mare' (İtalyanca: deniz) denmişti. Her ne kadar onları tahmin ettikleri kadar yoğun su kütleleri olmasa da o zamanki astronomların ümitleri hiç de fena görünmüyor” açıklamasını yaptı.
