Göç Kimlik ve Hak Çalışmaları Merkezi’nin (CMIRS) her 3 ayda bir düzenli olarak gerçekleştirdiği çalışmanın devamı niteliğinde olan “Kıbrıslı Türklerin siyasi güven, sosyal güven, bireysel özgüven ve mutluluk algısını ölçen ve bu oranların zaman içerisinde birbiriyle ilişkisi yanında; gelişmelerden ne şekilde etkilendiğini de gözlemleyen” çalışmanın 2024 Aralık tarihli ilk bölümü yayımlandı. Aralık 2024 döneminde 500 kişi ile yüz yüze yapılan anket sonuçları üç bölümde yayınlanacak.
Anket sonuçlarının bugünkü bölümünde öne çıkan sonuçlar şöyle:
Ankete katılanların yüzde 83.2’si ülkede işlerin yanlış yönde gittiğini düşünüyor.
Ülkede işlerin doğru yönde gittiğini düşünenlerin oranı sadece yüzde 14.9’dur.
Ekonomik sorunlar toplumun en önemli sorunu olarak öne çıkmaya devam etti. Kıbrıs sorunu bu dönemde de 2. en önemli sorun olarak gösterildi. Bu dönemde elektrik sorunu önem sırasında sağlık sisteminden sonra 4. sırada yer aldı.
Aralık 2024’te toplumun mutluluk puanı 10 üzerinden 6.33 oldu.
Sosyal güven puanı 10 üzerinden 3.14 oldu.
Ülkenin yaşanabilirlik puanı 10 üzerinden 5. 82 oldu.
Ankete katılanların yüzde 58’i son bir hafta içerisinde kendisini sıkça endişeli, yüzde 45.8’i son bir hafta içerisinde sıkça öfkeli, yüzde 35.8’i son bir hafta içerisinde sıkça çaresiz ve yüzde 25.5’i son bir hafta içerisinde sıkça depresif hissettiğini belirtti.
Katılımcılara göre ülkenin en önemli sorunları sırasıyla
Ekonomik sorunlar,
Kıbrıs Sorunu
Sağlık Sistemi
Altyapı (Elektrik Sorunu)
Yeteneksiz/beceriksiz siyasi liderler
Düşük Maaşlar
Yolsuzluk’tur.
Toplumun en çok güven duyduğu 3 kurum sırasıyla yargı, polis ve ombudsman oldu..
En az güven duyulan kurumlar ise aşağıdaki gibidir:
- Hükümet
- Siyasi Partiler
- Meclis
- Medya
- Sendikalar
- Cumhurbaşkanlığı
|
Güven Puanı (Eylül 2020) |
Güven puanı (Haziran 2022) |
Eylül 2022 0-5 |
Aralık 2022 0-5 |
Mart 2023 |
Haz 23 |
Eyl 23 |
Ara 23 |
Mar 24 |
Haz 24 |
Eyl 24 |
Ara 24 |
|
|
Cumhurbaşkanlığı |
3,17 |
1.93 |
1.85 |
2,14 |
2.25 |
2.03 |
1.97 |
2.10 |
2.17 |
2.29 |
2.28 |
2.28 |
|
Hükümet |
2,50 |
1.61 |
1.82 |
2,02 |
2.17 |
1.76 |
1.77 |
1.94 |
2.10 |
2.27 |
2.16 |
1.99 |
|
Meclis |
2,46 |
1.85 |
1.89 |
1,97 |
2.16 |
1.93 |
1.85 |
2.15 |
2.29 |
2.46 |
2.38 |
2.18 |
|
Siyasi partiler |
2,11 |
1.84 |
1.97 |
1,95 |
1.87 |
1.83 |
1.80 |
2.20 |
2.36 |
2.50 |
2.40 |
2.17 |
|
Polis |
3,31 |
2.89 |
2.79 |
3,17 |
3.31 |
3.04 |
3.38 |
3.59 |
3.08 |
3.35 |
3.44 |
3.34 |
|
Yargı |
3,36 |
2.98 |
2.62 |
3,04 |
3.02 |
3.09 |
3.28 |
3.46 |
3.14 |
3.43 |
3.43 |
3.59 |
|
Finansal kurumlar |
2,54 |
2.15 |
2.34 |
2.63 |
2.44 |
2.28 |
2.20 |
2.26 |
2.36 |
2.51 |
2.16 |
2.38 |
|
Medya |
2,88 |
2,35 |
1.97 |
2.18 |
1.97 |
2.48 |
2.46 |
2.43 |
2.59 |
2.49 |
2.42 |
2.20 |
|
Ombudsman |
3,98 |
2,50 |
2.10 |
2.34 |
2.16 |
2.60 |
2.32 |
2.31 |
2.45 |
2.55 |
2.47 |
2.62 |
|
Sendikalar |
3,70 |
2,34 |
2.05 |
2.29 |
2.11 |
2.47 |
2.09 |
2.24 |
2.41 |
2.45 |
2.13 |
2.27 |
Kurumlardan Memnuniyet
|
Eyl 20 |
Haz 22 |
Eylül 2022 |
Aralık 2022 |
Mart 2023 |
Haz 23 |
Eyl 23 |
Ara 23 |
Mar 24 |
Haz 24 |
Eyl 24 |
Ara 24 |
|
|
Cumhurbaşkanlığı |
3,10 |
1,92 |
1.86 |
2,18 |
2.15 |
1.97 |
1.94 |
2.11 |
2.23 |
2.34 |
2.32 |
2.25 |
|
Hükümet |
2,46 |
1,68 |
1.82 |
2,07 |
2.06 |
1.75 |
1.73 |
1.97 |
2.10 |
2.27 |
2.26 |
2.02 |
|
Meclis |
2,47 |
1,89 |
1.92 |
2,15 |
2.09 |
1.94 |
1.83 |
2.08 |
2.24 |
2.47 |
2.40 |
2.17 |
|
Polis |
3,11 |
2,82 |
2.72 |
3,10 |
3.10 |
3 |
3.24 |
3.30 |
2.93 |
3.27 |
3.31 |
3.21 |
|
Yargı |
3,20 |
2,92 |
2.62 |
2,94 |
2.90 |
3.08 |
3.13 |
3.20 |
3.05 |
3.43 |
3.39 |
3.56 |
|
Finansal kurumlar |
2,37 |
2,22 |
2.31 |
2,59 |
2.27 |
2.20 |
2.17 |
2.19 |
2.38 |
2.51 |
2.19 |
2.44 |
|
Medya |
2,75 |
2,35 |
1.97 |
2,15 |
1.92 |
2.51 |
2.41 |
2.34 |
2.52 |
2.49 |
2.22 |
2.28 |
|
Ombudsman |
3,86 |
2,50 |
2.07 |
2,22 |
2.07 |
2.60 |
2.24 |
2.19 |
2.34 |
2.55 |
2.45 |
2.56 |
|
Sendikalar |
3,62 |
2,32 |
2.05 |
2,26 |
2.06 |
2.45 |
2.03 |
2.16 |
2.36 |
2.45 |
2.07 |
2.37 |
En çok memnun olunan kurumlar sırasıyla:
- Yargı
- Polis
- Ombudsman’dır.
En az memnun olunan kurumlar sırasıyla:
- Hükümet
- Meclis
- Cumhurbaşkanlığı’dır.
Ankete katılanların sadece yüzde 13.62’si ülkede alınan kararlarda söz sahibi olduğunu düşünmektedir. Bu oran Mart 2024 anketinde 25% idi.
Ankete katılanların yüzde 83.17’si ülkede adaletsizliğin yaygın olduğunu düşünmektedir. Bu oran Mart 2024 anketinde yüzde 80.20 idi.
Ankete katılanların yüzde 89.78’i ülkede partizanlığın yaygın olduğunu düşünmektedir. Bu oran Mart 2024 anketinde yüzde 86 idi.
Ankete katılanların yüzde 78.56’sı ülkede yolsuzluğun yaygın olduğunu düşünmektedir. Bu oran Mart 2024 anketinde yüzde 90.6 idi.
Ankete katılanların yüzde 73.95’i ülkede rüşvetin yaygın olduğunu düşünmektedir. Bu oran Mart 2024 anketinde yüzde 82.4 idi.
Kuzey Kıbrıs Demokrasi ve İyi Yönetim Barometresi aşağıdaki başlıkları kapsamaktadır ve ankete katılanların 10 üzerinden verdikleri puanlar da aşağıda verilmektedir.
|
Mart 23 (0-10) |
Haz. 23 |
Eylül 23 |
Ara 23 |
Mar 24 |
Ara 24 |
|
|
İnsan Hakları |
4.30 |
4.24 |
3.80 |
4.86 |
4.77 |
4.86 |
|
Demokrasinin İşleyişi |
4.18 |
3.63 |
3.26 |
4.27 |
4.48 |
4.18 |
|
Gelir dağılımında adalet |
3.85 |
2.69 |
2.48 |
3.52 |
3.57 |
3.37 |
|
Ayrımcılığa uğramadan yaşama |
4.02 |
3.47 |
3.54 |
4.59 |
4.13 |
3.58 |
|
Kanun önünde herkesin eşit olması |
4.09 |
4.32 |
3.76 |
4.71 |
4.65 |
4.99 |
|
Bizleri yönetenlerin hesap verebilirliği |
3.72 |
2.54 |
2.11 |
2.88 |
3.41 |
2.85 |
|
Devlet yönetiminde alınan kararların şeffaf olması |
4.10 |
2.71 |
2.24 |
3.02 |
3.30 |
3.75 |
|
Barış ve huzur ortamı |
4.52 |
4.5 |
4.69 |
5.37 |
4.99 |
5.26 |
|
Düşünce ve İfade özgürlüğü |
4.22 |
4.61 |
4.99 |
5.53 |
5.72 |
5.16 |
|
Eğitim |
3.68 |
4.16 |
4.06 |
4.3 |
4.13 |
3.68 |
|
Sağlık |
3.02 |
3.28 |
3.21 |
3.23 |
2.96 |
2.96 |
|
Çevre koruma |
3.70 |
3.03 |
3.16 |
3.5 |
3.88 |
3.53 |
|
Kültürel ve sanatsal faaliyetlerin yaygınlığı |
4.44 |
4.11 |
4.17 |
5.14 |
4.89 |
4.53 |
|
ORTALAMA |
3.99 |
3.64 |
3.50 |
4.22 |
4.22 |
4.05 |
Demokrasi ve İyi Yönetim Barometresi ülkede yeni bir siyaset oluşturmada bir ışık tutması düşünülerek oluşturulmuştur. Dikkat çeken en önemli sonuç her dönemde de karne ortalamasının 5’in altında olmasıdır.
Bu dönemde bizleri yönetenlerin hesap verebilirliği konusunun en düşük puan verilen konu olarak öne çıkması ve sağlık başlığının da 10 üzerinden 3’ün altında puan alması dikkat çekicidir.
Bu barometreye göre en düşük puan alan başlıklar sırasıyla:
- Bizleri yönetenlerin hesap verebilirliği
- Sağlık
- Gelir Dağılımında Adalet
- Çevre Koruma
- Ayrımcılığa uğramadan yaşama
- Eğitim ve
- Devlet yönetiminde alınan kararların şeffaf olması’dır.
“Vizyon sahibi bir liderliğe ihtiyaç var”
Göç Kimlik ve Hak Çalışmaları Merkezi’nin (CMIRS) Direktörü Mine Yücel’in dünkü anket sonuçlarıyla ilgili yorumu şöyle:
“Ülkede işlerin doğru yönde gittiğini düşünenlerin oranı sadece 14.91%dir. Benzer bir şekilde ülkede alınan kararlar üzerinde etkili olabildiğini düşünenlerin oranı da sadece 13.62%dır. Benzer oranları hükümete güven ve memnuniyet başlıklarında da görmekteyiz. Hükümete güvendiğini belirtenlerin oranı 11.4% iken hükümetten memnun olduklarını belirtenlerin oranı ise 14.6%dır. Ayrıca adaletsizliğin, partizanlığın, yolsuzluğun ve rüşvetin yaygın olduğunu düşünen büyük bir çoğunluk vardır. Bu sonuçlar bize ülkede yeni bir toplumsal sözleşmeye ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Rousseau’ya göre ‘halkların yozlaşmalarının nedeni büyük ölçüde kurumlarından’ kaynaklanmaktadır.
Özellikle Kıbrıs Sorunu gibi büyük bir belirsizlik yaşanmaya devam ederken, adalet eksikliği, yolsuzluk, partizanlık gibi vatandaşların ‘ülkede herkesin eşit olmadığı’ inancını pekiştiren uygulamalar yanında, ülkeyi yönetenlerin hesap verebilir olmadığı inancı toplumun kendi geleceğine dair söz sahibi olma duygusunu elinden almakta, artan bir şekilde ‘kendini etkisiz hissetme’ duyguları da toplum içerisinde giderek yaygınlaşmaktadır.
Bu da bize çaresiz, mutsuz ve umutsuz bir toplum resmi çizmektedir. Bu sonucu destekler şekilde ankete katılanların 58%i son bir hafta içerisinde sıkça endişeli, 45.8%i son bir hafta içerisinde sıkça öfkeli, 35.8%i son bir hafta içerisinde sıkça çaresiz ve 25.5%i son bir hafta içerisinde sıkça depresif hissettiğini belirtmiştir.
Son dönemlerde sıkça dile getirmiş olduğum gibi, ülkede ciddi bir yönetim sorunu mevcuttur. Ülke siyaseti ve kurumlarının yeniden hukukun üstünlüğü ve adalet ilkeleri ile yapılandırılmasına ihtiyaç vardır. Siyasetin yeniden toplum çıkarları için yapılması, yaratılan enkazın ortadan kaldırılıp adalet duygusunun yeniden yerleştirilmesi gerekmektedir.
Geçen dönem yayınladığımız yorumlarda da belirttiğimiz gibi sürdürülebilir olmayan bu durumdan çıkılacaksa bu ancak toplumsal fayda ve adalet vizyonuyla çıkılacaktır. Bunun için de toplumun kaygılarını ciddiye alacak, vizyon sahibi bir liderliğe ihtiyaç vardır.
