ODTÜ'lü kadın akademisyen, kanserin şifrelerini çözüyor

SELMA KASAP – AA

Dünya genelinde sağlık sorunlarına bilimsel çözümler
aranırken, ODTÜ'lü genç bilim kadını Doç. Dr. Nurcan Tunçbağ'ın kanser
hücrelerindeki karmaşık etkileşim ağlarının sırrını matematiksel formüllerle
ortaya çıkaran yazılımları, uluslararası çevrelerin de dikkatini çekti.

Çalışmalarıyla geçen yılın UNESCO-L'Oreal Ulusal Genç
Bilim Kadınlarına Destek Bursu'nu kazanan Tunçbağ, laboratuvarında çok sayıda
öğrencinin mühendisliğe ve biyoenformatik alanına ilgi duyması için de çalışma
yürütüyor.

ODTÜ Enformatik Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nurcan
Tunçbağ, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Birleşmiş Milletler 11 Şubat Dünya
Bilim Kadınları Günü dolayısıyla akademik çalışmalarına ilişkin bilgiler verdi.

Sağlık alanında büyük veri çağının yaşandığına dikkati
çeken Tunçbağ, deneysel teknolojilerin ve bilgisayar altyapılarının
gelişmesiyle, biyoloji alanındaki yaklaşımların sistem bilimine doğru
yaklaştığını ifade etti.

Birçok uluslararası enstitünün 5 yıllık strateji
planlarındaki öncelikli araştırma alanlarının en tepesine biyoenformatik,
bütünleyici biyoloji ve hesaplamalı sistem biyolojisinin yerleştiğini bildiren
Tunçbağ, "Dünyada hastaya özgü veri depolanması ve bu veri üzerinden elde
edilen bulgularla tedavi stratejilerinin belirlenmesi önemli hızda ilerliyor.
Bizim yaptığımız çalışmalar da bu gidişata katkı sağlayabilecek önemde
diyebiliriz." ifadelerini kullandı.

Hücre içindeki
"sır" ilişkileri açığa çıkaracaklar

Hücre içindeki etkileşim ağlarını modellemeye
çalıştıklarını dile getiren Tunçbağ, hücrelerde aynen sosyal ağlarda olduğu
gibi on binlerce molekülün birbiriyle iletişime geçtiğini anlattı.

On binlerce molekülün arasında yüz binlerce etkileşim
bulunduğuna işaret eden Tunçbağ, buradaki hataların ve yanlışlıkların, çeşitli
hastalıklara neden olduğunu söyledi.

Bu hastalıklardan birinin de kanser olduğunu dile getiren
Tunçbağ, kanser hücrelerinde normal hücrelerle karşılaştırıldığında birçok
farklılık bulunduğunu belirtti.

Bu hastalıkta aynı tedavi yöntemlerinin, aynı tip kanser
olmasına rağmen her hastada aynı etkiyi göstermediğine dikkati çeken Tunçbağ,
şöyle devam etti:

"Çalışmalarımızda, hücrenin içini modelleyerek bu
proteinler arasındaki etkileşimlerin her bir hastada nasıl değiştiğini ortaya
koymaya çalışıyoruz. Hücre içindeki karmaşık etkileşim ağının içinde gizli,
kansere neden olan fonksiyonel yapıların ve hedef moleküllerin ortaya
çıkarılmasına odaklanıyoruz. Bu bağlamda, örneğin telekomünikasyon ve ulaşım
sistemlerinin düzenlenmesi için uygulanan çeşitli algoritmaları, biyolojik
sistemlere uyarladığımız yazılımımızı kullanarak kanserde hücre iletişimini,
kişiye özgü olarak ortaya çıkarmaya çalışıyoruz. Araştırmalarımızda en büyük
hedefimiz, kanserde kişiye özgü en uygun tedavi stratejisinin geliştirilmesine
katkıda bulunmak."

Araştırmalarına
önemli bir katkı L'Oreal Türkiye'den

Geçen yıl kazandığı UNESCO-L'Oreal Ulusal Genç Bilim
Kadınlarına Destek Bursu ödülünün, bilimde kadının yeri için farkındalık
yarattığını düşündüğünü dile getiren Tunçbağ, "Bu ödül için değerlendirme,
hem akademik öz geçmiş hem de gerçekleştirmek istediğiniz araştırma projesinin
niteliği ölçüt alınarak yapılıyor. Alanında önemli çalışmalar yapan bilim
kadınlarımızın Türkiye'de görünürlüğünün artırılmasında ve araştırma
aktivitelerinin fonlanmasında çok değerli bir katkı." değerlendirmesini
yaptı.

Genç bilim kadını,
biyoenformatikte önemli çalışmalar yapıyor

Lisans eğitimini İstanbul Teknik Üniversitesi Kimya
Mühendisliği Bölümü'nde 2005'te tamamlayan Tunçbağ, Koç Üniversitesi
Hesaplamalı Bilimler ve Mühendislik Bölümü'nde yüksek lisans yaptı.

Doktora çalışmalarında protein etkileşimlerini anlamaya
odaklanan Tunçbağ, protein-protein etkileşimlerinin büyük ölçekli tahmini ve
yapısal detaylarının belirlenmesi üzerine yüksek performanslı bir algoritma
geliştirdi. Ayrıca protein bağlanma yüzeylerindeki "sıcak nokta"
olarak adlandırılan ve ilaç tasarımında önemli hedefler olan kritik bölgelerin
tahmini için model üretti. Bu yayın, Aralık 2010'da Thomson Reuters ve Science
Watch tarafından bilgisayar bilimleri alanında "fast-breaking" makale
olarak seçildi.

ABD'de 2010'da Massachusetts Institute of Technology
Biyoloji Mühendisliği Bölümü'nde doktora sonrası araştırmalarına başlayan
Tunçbağ, hesaplamalı sistem biyolojisi alanında, yüksek hacimli dizileme
verilerinin analizi, entegre edilmesi ve tersine mühendislik yöntemleriyle
hastaya özgü sinyal ağlarının yeniden oluşturulması üzerine çalıştı.

Özellikle, beyin kanseri üzerine yaptığı araştırmalarda kişiye
özel tedavi yöntemlerinin geliştirilmesinde veri entegrasyonu ve ağ modelleme
tekniklerinin kullanılabilirliğini gösteren Tunçbağ, PLOS Computational Biology
dergisinde 2016'da yayımlanan Omic Integrator yazılımı, o yıl en fazla ulaşılan
ilk 50 makale arasında ilan edildi.

Avrupa Birliği Marie Curie ve TÜBİTAK ortak fonuyla
deneyimli araştırmacı dolaşım programı kapsamında 2014'te Türkiye'ye dönen
Tunçbağ, 2017'de doçent unvanını aldı. Tunçbağ, ODTÜ Enformatik Enstitüsü
Sağlık Bilişimi Anabilim Dalı'nda kendi bağımsız grubu ile hesaplamalı sistem
biyolojisi, biyoenformatik ve bütünleyici biyoloji alanlarında hesaplamalı
yaklaşımları kullanarak hastalık mekanizmalarının aydınlatılması ve hastaya
özgü tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar yürütüyor.

Tunçbağ'ın çalışmaları ve alanda yaptığı etkiler, 2015'te
Bilim Akademisi'nin Genç Bilim İnsanları Ödül Programı (BAGEP), 2017'de Parlar
Vakfı Araştırma Teşvik Ödülleri, 2018'de UNESCO-L'Oreal Bilim Kadınları İçin
Ödül programı ve TÜBA-GEBİP kapsamında da ödüllendirildi.